27. naučnostručni skup sa međunarodnim učešćem − HIPNEF 2000

Dr Dragoljub Vujić, dipl.inž.

 

 U v o d

 U Beogradu je od 25. do 27. oktobra 2000. godine održan 27. naučnostručni skup sa međunarodnim učešćem HIPNEF -2000. Za ovogodišnji skup organizator je obezbedio radove po pozivu koje su izložili najkompetentniji stručnjaci iz svojih oblasti. Na skupu su izložena dva rada:

RAZVOJ I PRIMENA AKTIVNIH SISTEMA, akademik Miomir Vukobratović, Institut Mihajlo Pupin, Beograd, i

MATEMATIČKA FENOMENOLOGIJA MIHAJLA PETROVIĆA KROZ NELINEARNU DINAMIKU I HAOS NA PRIMERIMA INŽENJERSKIH SISTEMA, (Prof. dr Katica Stevanović-Hedrih, Mašinski fakultet, Niš).

Akademik Vukobratović, tvorac u svetu poznate jugoslovenske škole robotike, govorio je o aktivnim sistemima i njihovoj primeni u inženjerskoj praksi. Prikazan je nov pristup u izučavanju dinamike i sinteze upravljanja jednom širokom klasom tehničkih sistema uzimanjem u obzir popustljivosti okoline. Na više praktičnih primera, prikazana je simulacija kompletne dinamike zgrade, mosta, rashladnog tornja, lifta u rudniku, robota, automobila, putničkog voza.

Prof. Hedrih, podstaknuta idejama matematičke fenomenologije, prisutne u radovima Mihajla Petrovića, ukazala je na najnovija saznanja teorije nelinearnih dinamičkih sistema, u kojima se, pri određenim vrednostima parametara stanja, javljaju haotična i stohastična ponašanja sistema. Za jedan inženjerski primer para spregnutih zupčanika sa ekscentričnim nehomogenostima, prikazani su fazni portreti, energijske površi u faznom prostoru i singularne tačke koje odgovaraju stabilnim i nestabilnim položajima. Takođe, ukazano je i na niz drugih, novih fenomena, otkrivenih u nelinearnim matematičkim modelima dinamičkih sistema.

Pored radova potpuno novog tematskog sadržaja, koji su se sada prvi put pojavili, bilo je i onih koji predstavljaju kontinuitet istraživanja, čiji su rezultati objavljivani na prethodno održanom skupu 1998. godine.

Rad skupa odvijao se plenarno, izlaganjem radova iz sledećih oblasti: HIDRAULIKA, PNEUMATIKA, AUTO-MATSKO UPRAVLJANJE, NOVE TEHNOLOGIJE, RA-ČUNARSKA TEHNIKA, ELEKTRONIKA I ELEKTRO-TEHNIKA, ODRŽAVANJE, POSEBNE OBLASTI.

Ovde se daje kraći prikaz radova, po tematskim oblastima, koji su po mišljenju autora ove informacije najinteresantniji za čitaoce Naučnotehničkog pregleda.

Hidraulika

ANALITIČKI OPIS STEPENA KORISNOG DEJSTVA AKSIJALNO-KLIPNIH MAŠINA (Prof.dr Radan Durković, dipl.inž., Damjanović Milanko, dipl.inž., Mekić Zorica, dipl.inž., Mašinski fakultet, Podgorica)

Na primeru jednog hidromotora, prikazana je mogućnost analitičkog opisa stepena korisnog dejstva aksijalno-klipnih mašina. Izraz za stepen korisnog dejstva hidromotora određen je na osnovu podataka proizvođača primenom regresione analize. Data je i grafička interpretacija stepena korisnog dejstva u obliku reljefnih topografskih karakteristika u funkciji pritiska i broja obrtaja.

 HIDRAULIČKI SISTEM KOD POKRETNIH PODO-VA (Prof.dr Zoran Marinković, dipl.inž., Mašinski fakultet, Niš, Bratislav Radovanović, dipl.inž., TOO IKON – Industrija komunalne opreme, Niš, Dragan Marinković, dipl.inž., Mašinski fakultet, Niš)

Opisana su dva konstruktivna rešenja pokretnog poda, ugrađenog u sanduk određenog tipa kamiona, koje predstavlja savremeno i efikasno sredstvo za horizontalni utovar i istovar rasutog i komadnog tereta. Posebna pažnja je posvećena načinu njihovog funkcionisanja i opisu razvijenog hidrauličkog sistema sa pratećim šemama i komponentama.

 HIDRAULIČKA KOMPENZACIJA TEŽINA U ALAT-NIM MAŠINAMA (Dr Rainer Drechsler, dipl,inž., Viktor Šijaković, dipl.inž., Mannesman-Rexroth, Beograd)

Prikazano je pet osnovnih funkcionalnih šema za hidrauličku kompenzaciju sila težina kod alatnih mašina. Za svaku od šema navedene su dobre i loše strane. Istaknuto je da se hidrauličko uravnotežavanje sila težine primenjuje kod savremenih alatnih mašina sa linearnim kretanjem koje karakteriše visoka dinamika. Primenom hidrauličkog uravnotežavanja i trofaznih servomotora sa upravljanim brojem obrtaja i upravljivom pozicijom postiže se željena dinamika i  izbegava predimenzionisanost pogona.

Pneumatika

STATIČKI PRORAČUN REGULATORA PRITISKA GASA (Dr Dragoljub Vujić, Vojnotehnički institut VJ, Beograd , mr Slobodan Radojković, Teleoptik, Zemun)

Dat je statički proračun regulatora pritiska sa ravnom metalnom membranom. Pokazano je da je kod relativno velikih ugiba elastična karakteristika membrane nelinearna, a izračunavanje statičke greške otežano. Procedura proračuna ilustrovana je numeričkim primerom za jednostepeni regulator sa membranom od berilijum bronze.

PODVODNA EKSPLOZIJA U NEOGRANIČENOM AMBIJENTU, MODELIRANJE I OCENA MODELA (Dr Dragan Knežević, dipl.inž., Vojnotehnički institut VJ, Beograd)

Definisane su metode modeliranja parametara impulsa pritiska udarnih talasa podvodne ekspozije u neograničenom ambijentu zavisno od mase, vrste eksploziva i rastojanja od centra eksplozije. Razmatrani problem je tretiran kao hiperravanski problem.

 AERODINAMIČKI ASPEKTI PRIMENE LEPTIRAS-TIH VENTILA U SISTEMU UPRAVLJANJA I REGULACIJE MAHOVOG BROJA U TRANSSO-NIČNOJ OBLASTI BRZINA AEROTUNELA SA NATPRITISKOM PREKIDNOG DEJSTVA (Mr Borivoj Blizanac, dipl.inž., Vojnotehnički institut VJ, Beograd)

Analiziran je rad leptirastih ventila u sistemu otsisavanja vazduha iz radnog dela aerotunela sa natpritiskom prekidnog dejstva, kao hardverskog dela sistema upravljanja i regulacije Mahovog broja aerotunela.

Automatsko upravljanje

OPTIMALNI REGULATOR KURSA BRODA SA OP-SERVEROM POREMEĆAJA (Vladimir Zeljković, Ljubiša Draganović, Lola institut, Beograd)

Razmatra se sistem automatskog upravljanja broda koji se sastoji iz optimalnog regulatora kursa broda i estimatora poremećaja, koji potiče od vetra i talasa. Prvo se sintetizuje optimalni regulator kursa i odrede parametri podešavanja, a zatim se sintetizuje estimator i regulator poremećaja. Matematički model broda je linearizovan oko nominalne radne tačke, a rezultati simulacije dati su za linearni i nelinearni model broda.

 IDENTIFIKACIJA PROCESA IZVLAČENJA STAK-LENIH KAPILARA (Dr D.Debeljković, Mašinski fakultet, Beograd, dr A.Milinković, Tehnološko-metalur-ški fakultet, Beograd, mr S.Šarboh, Zavod za intelektualnu svojinu, Beograd, mr M.Rančić i V.Mulić, Viša tehnička škola, Zrenjanin)

Proces izvlačenja staklenih kapilara, izuzetno složen zbog postojanja velikog kašnjenja i visoke viskoznosti stakla, razmatran je kroz tri faze: fazu zagrevanja, izvlačenja i fazu hlađenja. Dinamika relevantnih fizičkih veličina izvedena je na osnovu balansnih jednačina za neuravnotežena stanja procesa. Dobijeni matematički model procesa opisan je složenim sistemom nelinearnih parcijalnih diferencijalnih jednačina. Zbog nemogućnosti da se odrede svi parametri procesa izvršena je identifikacija procesa, postupkom korelacione tehnike. Za obradu podataka korišćen je programski paket Matlab. Dobijeni rezultati upotrebljeni su za podešavanje parametara regulatora brzine izvlačenja kapilare.

Nove tehnologije

Računarska tehnika, elektronika i elektrotehnika

RAZVOJ I PRIMENA NOVE TEHNOLOGIJE VIBRA-CIJA TERMIČKOG POREKLA (Dr Milenko Jevtić, dipl.inž., Lola institut, Beograd)

Pokazano je da temperaturno polje kod električnih generatora može da dovede do mehaničke neuravnoteženosti dinamički uravnoteženih rotora. Autor je analizirao informacije iz jugoslovenskih termoelektrana i utvrdio postojanje neuravnoteženosti rotora. Na osnovu relevantnih fizičkih zakona, predložen je matematički model za identifikaciju temperaturnog polja u rotoru turbogeneratora i predloženo je optimalno upravljanje za eliminisanje neželjenih efekata termičke neuravnoteženosti.

 RAZVOJ EDUKATIVNOG SOFTVERA ZA INŽE-NJERSTVO POUZDANOSTI (Dr Branko Vasić, Jovica Ristić, Dejan Curović, Igor Vukićević, Mašinski fakultet, Beograd)

Prikazan je edukativni softverski paket za statističku obradu podataka u teoriji pouzdanosti, razvijen na Mašinskom fakultetu u Beogradu. Program, na osnovu eksperimentalno određenih vrednosti otkaza koje se unose, određuje osnovne statičke pokazatelje (srednju vrednost, procenjenu vrednost standardne devijacije i interval poverenja). Program podržava dvoparametarsku i troparametarsku Vejbulovu raspodelu.

Održavanje

TROŠKOVI ŽIVOTNOG VEKA TEHNIČKOG SRED-STVA (Prof.dr Jugoslav Kodžopeljić, dipl.inž., Slobodan Ilić, dipl. inž., Vojnotehnička akademija VJ, Beograd)

Prikazana je detaljna struktura troškova životnog veka tehničkih sredstava (TS). Objašnjena je njihova veza sa efektivnošću TS, koja predstavlja jednu od najpovoljnijih karakteristika TS za analizu i procenu troškova životnog veka TS. Naglašen je značaj pravilne procene ukupnih troškova u početnim fazama životnog veka TS.

Posebne oblasti

KARAKTERISTIKE LASERSKOG SEČENJA (Dr Miroslav Radovanović, Mašinski fakultet, Niš, dr Ljubomir Bogdanov, MIN institut, Niš)

Navedene su prednosti laserskog sečenja u metaloprerađivačkoj industriji, u odnosu na druge postupke konturnog sečenja materijala. Pokazno je da je sečenje moguće bez obzira na tvrdoću materijala i po komplikovanim konturama sa velikom tačnošću i kvalitetom reza.

Dodatna obrada nije potrebna, a proces obrade je čist i ekološki prihvatljiv.

 POGONSKI KOMPLEKS REKONSTRUISANOG BRODA TOČKAŠA „KRAJINA” (Zoran Nikolić, Branislav Bilen, Institut tehničkih nauka SANU, Beograd)

Prikazane su moguće varijante rekonstrukcije pogona, za sada jedinog broda točkaša u Jugoslaviji. Brod “Krajina” treba da snagom od blizu 115 kW na svakom pogonskom točku, postigne brzinu plovidbe od ≈20 km/h. Razmatrane su hidrauličke verzije sa aksijalnim i radijalnim motorima i električne verzije sa jednosmernim i naizmeničnim pogonskim motorima.

 MATEMATIČKO MODELIRANJE DIZEL MOTORA ZA POGON GENE-RATORA ELEKTRIČNE STRUJE (Dr Dragica Milenković, dipl.inž., Živojin Stamenković, dipl.inž., Mašinski fakultet, Niš)

Izveden je nelinearni model dizel motora za pogon agregata električne struje, u formi sistema diferencijalnih jednačina. Model je simuliran korićenjem programskog paketa Matlab. Dobijene upravljane veličine prikazane su grafički.

 NUMERIČKA SIMULACIJA TURBULENTNOG STRU-JANJA KORISTEĆI METOD KONAČNIH ELEME-NATA I K-e MODELA (Dr Stevan Maksimović, dipl.inž., Vojnotehnički institut VJ, Beograd)

Prikazana je numerička simulacija turbulentnog strujanja fluida u subsoničnoj oblasti. U cilju poboljšanja opisivanja turbulentnog strujanja fluida korišćen je k-e model u sprezi sa dodatnim ograničenjima koja su uvedena u neposrednoj blizini zidova, oko kojih fluid opstrujava. Poređenje rezultata numeričke simulacije sa eksperimentom, izvršeno je na opstrujavanju aeroprofila NACA 0012.

U svemu dobro pripremljen i organizovan skup stručnjaka iz oblasti uljne hidraulike, pneumatike, automatskog upravljanja i drugih srodnih oblasti, zaslužuje visoku ocenu. Izloženi radovi su bili vrlo visokog naučnostručnog nivoa, a diskusije veoma sadržajne.

 

Rad primljen: 8.2.2001.god.